- Adet dönemi (bu duruma 150den fazla sempton atfedilmekte ve bu milyonlarca kadını etkilemekte)
- Düzensiz adet dönemleri (menoraji, dismenore, amenore)
- Polikistik Yumurtalık Sendromu (PCOS)
- Doğurganlık ile ilgili zorluklar
- Menopoz semptomları
Dayanağı sağlam bilimsel kanıtlar artık hayıtın (vitex’in), kadınların hormonları için kullanımını destekliyor – ve aşağıda Aviva Romm un bu konudaki yazısının çevirisini paylaşıyoruz, yazının orjinaline
buradan
ulaşabilirsiniz.
Vitex Nedir?
Aynı zamanda Hayıt Ağacı veya Hayıt Dutu olarak da bilinen Vitex (Vitex agnus-castus) içinde flavonoidler, iridoid glikositler ve terpenoidlerin bulunduğu birkaç farklı bileşenden oluşmaktadır. Otacılık alanında kullanımı uzak geçmişe uzanmaktadır ve günümüzde çoğunlukla regl öncesi sendromu semptomlarının azaltılması için kullanımaktadır. Vitex çeşitli testlerde plasebolardan daha iyi bir performans sergilemiştir ve aynı zamanda doğanın hormon dengeleyicisi olarak bilinmektedir. Kendi içinde hormone buldurmamasına karşın vitex, hipofiz bezi üzerindeki etkisi (özellikle de luteinize edici hormon veya LH üretimi) aracılığıyla hormonlara bağlı olarak eyleme geçmektedir. Vitex aynı zamanda prolaktin salınımını kontrol altında tutmave hem estrojen hem the projesteron seviyelerini iyileştirmektedir.
Tipik doz günde 20-40/mg şeklindedir, fakat bu bitkiyi içeren ürünlerin 240mg’a kadar kullanılmasının da güvenli ve etkili olduğu da gözlemlenmiştir. Tentür veya sıvı ekstraktlar günde 3 defaya kadar 20-40 damlalık ya da kişinin kilosuna eş değer damlada dozlar halinde alınır, ve bazı otacılar günlük doz olarak günde 1 çay kaşığına (=5 ml’ye) kadar, sabah tek bir doz halinde veya gün içerisinde 2 veya 3 doza bölünerek alınmasını tavsiye etmektedirler.
Vitex hızlı etki gösteren bir bitki değildir ve almaya başladığınızda anında rahatlama elde edemeyebilirsiniz – kendinize değişiklikleri görmeye başlamadan önce en az üç aylık bir süre tanıyın ve bu esnada regl migrenleri gibi güçten düşüren semtpomlar ile baş etmenin başka yollarını bulmalısınız. Örneğin, eğer regl döneminizde şiddetli kramplara (veya dismenoreye) maruz kalıyorsanız bir yazımda kullanabileceğiniz, epey hızlı etkisini gösteren bitkilerden oluşan, yardımcı olabilecek bir liste hazırladım. Bu bitkiler arasında ısıtıcı ve antispasmodik zencefil ve valeryan kökü de bulunmaktadır. Bu bitkiler ihtiyaç durumunda sıvı tentür olarak alınırlar ise neredeyse anında rahatlık sağlarlar. Şimdi, vitex’e geçelim!
ADET ÖNCESİ SENDROMU - PMS
Vitex, PMS ( Regl Öncesi Sendromu) semptomlarını azaltmak için kullanılan 1 numaralı bitkidir. Bu semptoların arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:
- Memelerde hassasiyet
- Sinirlilik, anksiyite, depresyon
- Adete bağlı migrenler
- Adete bağlı kramplar
Vitex birkaç şekilde eyleme geçtiği görünmektedir:
1) sadece ‘iyi hissettiren’ nöroiletken dopamine benzer bir şekilde,
2) PMS esnasında artan prolaktin seviyelerini düşürerek, ve
3) muhtemelen PMS esnasında vücutlarımızın eksikliğini çektiği doğal içsel ağrı kesme sistemimiz üzerinden (fakat, merak etmeyin, bu bitki ne afyonludur ne de bağımlılık yapar!)
Katılımcıların üç ay boyunca günde 20 mg vitex ekstraktı aldıkları bir araştırmada vitex PMS parametrleleri olan baş ağrısı, gerginlik, rahatsızlık, depresyon, memelerin şişmesi ve/veya ağrıması, şişkinlik ve hatta PMS ile bağlantılı aşermenin tamamında iyileşme ile ilişkilendirilmiştir. Vitex’in adet dönemi baş ağrıları üzerindeki etkisini inceleyen başka bir araştırma ise adet dönemleri esnasında migrenlere yatkınlığı olan kadınların 3 ay boyunca sürekli olarak günde 40 mg vitex ekstraktı almaları halinde baş ağrışarında %66’lık bir tepki ile düşüş gözlemlediğini belirlemiştir. İşin gerçeği, vitex’in çeşitli adet öncesi semptomları için kullanımını destekleyen pek çok araştırma bulunmaktadır.
Düzensiz Adet Dönemleri
Düzenli vitex kullanımının düzensiz adet dönemleri konusunda yararlı olduğu gözlemlenmiştir. Bu dönemler arasında menoraji (sık veya ağır adet dönemleri), dismenoraji (sancılı adet dönemi) ve amenore (adet yokluğu) bulunmaktadır. Amenorenin sebebi yükselmiş prolaktin seviyeleri olabilmetedir ve vitex’in prolaktin seviyelerini denetim altına aldığı gözlemlenmiştir. Yapılan kontrollü bir deneyde yüksek prolaktin seviyeleri olan kadınlarda üç aylık vitex tedavisinin sonuca prolaktin üretiminin normalleştiği görülmektedir. Vitex’in aynı zamanda amenore gibi adet dönemi dengesizliklerine de yol açabilen luteal faz eksikliği olan kadınlarda luteinize edici hormon (LH) seviyelerini yükselttiği de kaydedilmiştir.
Küçük bir hazırlık deneyi ise amenoresi olan 15 kadından 10’unun altı ay boyunca günde bir defa 40 damlalık vitex almaları halinde normal adet dönemleri geçirdiklerini buluntulamıştır. Bir başka araştırma ise normalin altında doğurganlık seviyesinde kadınlara odaklanmış ve plaseboya nazaran vitex ile tedavi edilmesi durumunda adet dönemlerinin düzeldiğini göstermiştir.
PCOS (Polikistik yumurtalık sendromu)
Viteks ekstraktı yumurtalama dönemini düzenler, doğurganlığı arttırır ve PCOS tan muzdarip olan kadınlarda progesteronu iyileştirir. Polikistik yumurtalık sendromu (PCOS) giderek daha sık görülen, polikistik ymurtalıklar, kronik anovülasyon, düzensiz adet dönemi semptomları, sivilceler ve kısırlığa sebep olabilen karmaşık bir üretkenlik ve endokrin rahatsızlığıdır. PCOS u olan kadınlarda yumurtalıklar normalden daha fazla androjen yaratmaktadır. Bu hormonların yüksek miktarlarda vücutta bulunması ise yumurtlama esnasında yumurtaların gelişimini ve salınımını olumsuz etkilemektedir. Vitex’in PCOS hastalarında bulunan hormonal dengesizliğin olumsuz etkilerini tersine çevirmek konusunda etkili olduğu görülmüştür.
Doğurganlık ve Hamilelik
Vitex (özellikle de belirlenmiş luteal faz eksikliği veya adet döneminin ikinci yarısının kısalması durumu ve prolaktin hormonundan yüksek seviyede bulunması durumlarında) doğurganlığı destekler; hatta, gerçekleştirilen klinik deneylerin “yan etkilerinden” birisi ise deneye katılan kadınların hamile kalmasıdır! Vitex aynı zamanda, muhtemelen projesteron üzerindeki etkilerinden ötürü geçmişinde düşük yapmış kadınların düşük yapmasını engellemekte kullanılmaktadır.
Bir deneyde kısırlık teşhisi konum (23 ila 39 yaşında) 48 kadın üç ay boyunca günde bir kere vitex aldılar. Bu deney esnasında yedi kadın hamile kaldı ve 25 kadının ise projesteron seviyeleri normalleşti – ki bu da gelecekte hamile kalmaları olasılığını yükseltmiş oldu.
“Aviva, hamileysem veya bebek emziriyorsam vitex alabilir miyim?”
Vitex özünde bir hamilelik BİTKİSİ değildir ve tehlikeli olmamakla birlikte hamilelik döneminde kullanımını önermiyorum, zira şu anda sadece güvenliği açısından sağlam kanıtlara sahip bitkileri kullanıyorum, fakat, eğer çocuk sahibi olmaya çalışıyorsanız, özellikle de projesteron seviyenizi yükseltmek istiyorsanız, ve hamileliğin ilk döneminde kullandığınız botanik ilaçları bırakmak niyetindeyseniz bir ebe, doğal tedavi uzmanı veya otacı ile çalışmalısınız. Tekrar, vitex zararlı değildir ve eğer vitex’i doğurganlık yararlı için kullandıysanız, kullanmaya devam ederken hamile kalma konusunda kendinize güvenin.
Daha düşük dozlarda alındığında vitex bebek emzirmeye destek olması için ve süt miktarını arttırmak için sıkça tavsiye edilmektedir; fakat, daha yüksek dozaj aralıkları anne sütünün üretimini bastırabilecek olduğundan, bu makalenin başında belirtildiği üzere daha düşük dozlarda kalın.
Menopoz
Vitex vajinal kuruluk, uyku problemleri ve sıcak basmasının içinde olduğu pek çok menopoz semptomunu tedavi etmeye yardımcı olabilmektedir, fakat bazı araştırmalar buna mayasıl otu, karayılan otu veya soya izoflavonunu da eklemektedirler ve bu açıdan vitexin faydaları, araştırma açısından, hala teorik olarak kabul edilmektedir.
Çok az yan etkisi bulunduğundan ötürü vitex aynı zamanda eğer adet dönemleri düzensiz ise perimenapoz esnasında da kullanılabilmekte ve duygusal semptomları azaltabilmektedir.
Bir klinik deney 45 ile 60 yaşları arasında bulunan menapoz-sonrası dönem öğretmeni vitex’in sıcak basmasına faydası açısından incelemiştir. Katılımcılar 8 hafta boyunca günde 40 damla vitex veya plasebo ile tedavi edilmişlerdir. Vitex kullanan grupun sıcak basmalarının tedavinin dördüncü haftasından başlayarak 8 inci ve son haftaya kadar sıklık ve şiddet açısından hafifleyişi plasebo alan grup ile karşılaştırıldığında önemli bir seviyededir. Sonuçlar vitex kullanmanın menapoz sonrasında bulunan, özellikle de kadınlık hormonlarının kullanımına uygun olmayan kadınlar açısından fevkalade bir seçenek olduğuna işaret etmektedir
PMS ve perimenapoz semptomlarının yarattığı hormon karmaşasından inmeye hazır mısınız? Doğurganlığınızı arttırmak için kullanabileceğiniz en iyi bitkiyi biliyor musunuz? Bu doğal ilaç hakkında daha fazla şey öğrenmek için doğru yerdesiniz.
Ek Herhangi Bir Önlem Var Mıdır?
Vitex uzun süre boyunca alınması son derece güvenli bir bitkidir – hastalarımın pek çoğu bu bitkinin örneğin altı aylık sürelerle, hormonal dengeleri kurulana ve tedavi amaçlarına ulaşılana kadar kullanmaktadırlar.
Hafif şekilde östrojenik olabileceği için (her ne kadar aynı zamanda, tekrar, muhtemelen doza bağlı olarak değişecek şekilde anti-östrojenik aktivitesi olduğu tespit edilse de) ve projesteron arttırıyor olmasından ötürü eğer
geçmişinizde östrojen veya projesteron alıcısı pozitif kanserleri bulunuyor ise, kullanımı onkoloğunuz veya doktorunzla konuşmanız önemlidir.
Dikkate alınabilecek faktörler arasında istisnai derecede -derken tıbbi literatüre girmeyecek kadar- az miktarda kadının bu bitkiyi kullanmaya başladıktan sonraki ilk birkaç gün içerisinde yeni veya daha şiddetli depresyona maruz kalması bulunmaktadır. Eğer siz de bu durumdaysanız sadece bitkiyi kullanmayı bırakabilirsiniz, veya eğer semptomlar hafifse ve sizi endişelendirmiyorsa, birkaç gün daha kullanmaya devam edip durumun düzelip düzelmediğine bakabilirsiniz – bununla birlikte, eğer durum düzelmez ise veya ruh halinizdeki değişmeler şiddetlenirse, kullanımı lütfen bırakın. Bu durumun neden oluştuğu açık olmamakla birlikte fakat hormonal etkilere bağlı olma olasılığı yüksektir.
Bazı kadınlarda bu bitkinin kullanımı daha önce daha uzun olan adet dönemlerini kısaltabilmekte ve kısa dönemleri uzatabilmektedir – bundan kasıt, adet dönemleri arasındaki günlerdir. Tekrar belirtmeliyiz ki eğer bu durum sizin için sorun teşkil ediyorsa dozu ayarlayın veya botanik ilaçlar ile kadınlık hormonları hakkında bilgi sahibi olan, dozun sorunlarını gidermenize yardımcı olabilecek bir otacı veya doğal tedavi uzmanı ile çalışın Her bitki her kadın için optimal değildir!
Hormonlarınızı Doğal Olarak Dengelemenin Yolları
Vitex haricinde başvurabileceğiniz ve hormonlarınızı doğal olarak dengeleyecek yollar bulunmaktadır – örneğin, yaşam tarzınız, alışkanlıklarınız ve diyetiniz aracılığıyla. Kendinize bir tür mini hormon reseti çekmek için takip edebileceğiniz birkaç adım aşağıdadır:
- Vücudunuzun doğal zehirden arınma yollarının işlevini arttırmak ve fazladan biriken hormonlardan kurtulmak için diyetinizin özellikle de kıvırcık ve kara lahana gibi bitki kimyasalları açısından zengin taze sebzeler ile yaban mersini ve ahududu gibi böğürtlenlerle dolu olduğundan emin olun.
- Günlük lif alımınızı her gün diyetinize meyveler, sebzeler ve aynı zamanda 2 çay kaşığı keten tohumu ekleyerek yükseltin.
- Hormon seviyelerinizi iyileştirmek için diyetinize balkabağı ve ayçiçeği tohumları gibi sağlıklı tohumlar ekleyin.
- Kan şekerinizi olabildiğince düzenli tutun.
- Alkolden kaçının ve şeker alımınızı azaltın.
- Düzenli uyuyun – eğer mümkünse her gece en az 7 saat.
- Yemeklerinizin, özellikle de et ve süt ürünlerinizin, organik olmasına dikkat ederek endokrin bozacak kimyasallara maruz kalmaktan kaçının.
- Plastik içermeyen yemek kapları ve su şişelerine yatırım yapın.
- Toksik olmayan kozmetik, vücut bakım ve ev temizlik ürünleri kullanın.
Aşağıda daha derin bir fikir vermesi açısından
Naturopat Dr. Lara Briden'ın yazısını paylaşıyoruz , yazının orjinaline
buradan
ulaşabilirisiniz.
Vitex, dopamini artırarak , dolayısıyla yumurtlamayı önleyici etkisi olan prolaktin hormonunu düşürerek yumurtlamayı destekler. Ayrıca meme ağrısı ve yüzdeki tüyler gibi diğer yüksek prolaktin semptomlarının da hafifletilmesine yardımcı olur. Bitkisel ilaç, yüksek prolaktin durumunda en iyi sonucu verir ve genellikle polikistik over sendromu veya PCOS için uygun bir tedavi değildir.
Vitex ayrıca sinir sistemini sakinleştiren ve adet öncesi anksiyeteyi ve uyku problemlerini hafifleten afyon benzeri bileşenler içerir.
Aşağıdakiler için KULLANIN:
- PMS için kullanın
- Sinirlilik, sıvı tutulumu ve meme ağrısı gibi adet öncesi semptomları hafifletir. Vitex, PMS ve PMDD için çeşitli klinik denemelerde iyi performans göstermiştir.
- Meme ağrısı için kullanın.
- Özellikle adet öncesi meme ağrısı için faydalıdır ve sadece iki döngüde yumru ve ağrıyı azaltır. Meme ağrısı için iyot ile birlikte kullanılmasını tavsiye ederim.
- Sabah al
- Normal doz, sabah kahvaltıdan önceki ilk iştir çünkü bu, hipofizinizin Vitex'in prolaktin düşürücü etkisine en çok tepki verdiği zamandır.
- Düzensiz dönemleri düşünün, ancak PCOS ile dikkatli olun
- Vitex yumurtlamayı teşvik eder ve iki ila üç ay içinde bir regl dönemi başlatabilir. Bununla birlikte, herkes için işe yaramaz ve PCOS'unuz varsa, çoğu PCOS türünde zaten çok yüksek olan bir hormon olan luteinize edici hormonu (LH) yükselterek adetleri daha az düzenli hale getirebilir. Yalnızca yüksek prolaktinin neden olduğu androjen fazlalığı için işe yarar.
- Foliküler fazınızda alın
- Yumurtlamayı teşvik etmeye çalıştığı için, Vitex yumurtlamadan önce alındığında en iyi sonucu verir ve daha sonra regl döneminin ilk gününe kadar devam eder. Düzenli adet dönemleriniz yoksa, dozu aşağıda anlatıldığı gibi alınız.
- Her ay ara ver
- Her ay bitkiye beş günlük bir ara verin. Düzenli adet dönemleriniz varsa, adetinizin ilk gününden itibaren beş gün izin verin. Düzenli adet dönemleriniz yoksa, ilacı 25 gün boyunca dozlayın, ardından beş gün izin verin ve ardından tekrar 25 gün uygulayın. Bu darbeli dozaj, bitkinin hipofiz üzerindeki etkisinin zayıflamasını önler.
Kullanılmayacak Durumlar
- Doğum kontrol hapını bıraktıktan hemen sonra almayın
- Hapı ilk bıraktığınızda, hipofiziniz ve yumurtalıklarınız yıllar sonra ilk kez (belki on yıllar) birbirleriyle iletişim kurmaya başlar. Yumurtlama iletişimine nazik ve yavaş bir başlangıç yapmak istersiniz ve yumurtalıklarınızın neler yapabileceğini bile görmeden işleri güçlü bir hipofiz bitkisiyle karıştırmazsınız.
- Doğurganlık ilaçları veya IVF ile birleştirmeyin
- Vitex'i yumurtlama uyarıcı ilaçlarla birleştirmek, yumurtalık hiperstimülasyon sendromu adı verilen ciddi bir duruma neden olabilir.
- Çok uzun sürmesin
- Vitex, kullanımın ilk üç ila altı ayında en etkilidir. Bundan sonra hipofiz üzerindeki etkisi azalmaya başlar. Vitex'i altı aydan daha uzun süre kullanmak muhtemelen güvenlidir, ancak bu kadar uzun sürmenize gerek yoktur. Vitex sizin için doğru tedavi ise, ilk üç veya dört ay içinde işe yarayacaktır. Daha sonra bunu durdurabilir ve yine de diyet ve diğer takviyelerle yumurtlamayı ve sağlıklı dönemleri sürdürebilirsiniz. Bir veya iki ay aradan sonra, kendinizi daha iyi hissettiyseniz, bitkiye dönebilirsiniz.
- Gençlere tavsiye etmem, 18 yaşından küçük kızlara nadiren Vitex reçete ederim. Bunun nedeni, hipofiz-yumurtalık iletişimi hala gelişiyor olmasıdır ve onu rahatsız etmek istemem. Bununla birlikte, eğer hipofiz-yumurtalık iletişimi zaten bozulmuşsa, örneğin hap almaktansa, Vitex daha yumuşak bir seçenek olabilir.